मधुमेह म्हणजेच डायबिटीज (Diabetes), आजच्या घडीला लाखो लोकांचा जगण्याचा भाग झालेला एक आजार. ही एक अशी स्थिती आहे जी पूर्णपणे बरी होत नाही, पण योग्य पद्धतीने नियंत्रणात ठेवता येते. अनेक जण औषधं घेत राहतात, पण तरीही रक्तातील साखर नियंत्रणात राहत नाही. यासाठी डॉक्टरांनी एक सोपा आणि परिणामकारक फॉर्म्युला सांगितला आहे – ABCD मंत्र !
म्हणजेच A – HbA1c, B – Blood Pressure, C – Cholesterol आणि D – Diet, Exercise व Lifestyle. हे चार घटक लक्षात ठेवून जर नियमित काळजी घेतली, तर डायबिटीज असलेल्यांनाही आरोग्यपूर्ण आणि सामान्य आयुष्य जगता येतं. चला, पाहूया या मंत्रामागचं विज्ञान काय आहे.
A – HbA1c: साखरेवर दीर्घकालीन नियंत्रण
HbA1c ही एक रक्त चाचणी असते जी मागील २-३ महिन्यांत रक्तातील साखरेचं सरासरी प्रमाण दाखवते. ही चाचणी जास्त महत्वाची आहे कारण ती केवळ त्या क्षणाची साखर दाखवत नाही, तर तुम्ही गेल्या काही महिन्यांपासून किती नियंत्रणात आहात हे स्पष्ट करतं. डॉक्टरांच्या मते HbA1c ७% पेक्षा कमी असणं आवश्यक आहे. हे प्रमाण जर जास्त असेल तर डायबिटीजमुळे डोळे, मूत्रपिंडं, नसा व हृदयावर दुष्परिणाम होऊ शकतात.
B – Blood Pressure: हृदयाचं रक्षण
डायबिटीज असलेल्या रुग्णांमध्ये उच्च रक्तदाब म्हणजेच ब्लड प्रेशर असण्याचं प्रमाण अधिक असतं. त्यामुळेच रक्तदाब 140/90 mm Hg पेक्षा कमी ठेवणं गरजेचं आहे. कारण ब्लड प्रेशर वाढल्यास हृदयविकार, स्ट्रोक, किडनी फेल होणे अशा गंभीर आजारांचा धोका वाढतो. नियमित रक्तदाब तपासणं, मीठाचं प्रमाण मर्यादित करणं आणि तणाव कमी करणं अशा सवयी लावून घेणं आवश्यक आहे.
C – Cholesterol: हृदयासाठी आवश्यक नियंत्रण
डायबिटीजमध्ये शरीरात ‘LDL’ म्हणजेच वाईट कोलेस्ट्रॉलचं प्रमाण वाढण्याची शक्यता जास्त असते. त्यामुळे डॉक्टर सुचवतात की LDL 100 mg/dL पेक्षा कमी असावा. जर घरच्यांमध्ये हृदयविकाराचा इतिहास असेल, तर हे प्रमाण 70 mg/dL पेक्षा कमी असणं आवश्यक आहे. कोलेस्ट्रॉल नियंत्रणात ठेवण्यासाठी योग्य आहार, तेलकट आणि डीप फ्राय पदार्थांचा त्याग, व्यायाम आणि वेळचं जेवण गरजेचं ठरतं.
D – Diet, Exercise आणि Lifestyle
डायबिटीजवर कोणतंही औषध नाही, पण आहार आणि दिनचर्येच्या सवयींच्या मदतीने तो नियंत्रणात ठेवता येतो. रोज थोडा वेळ चालणं, तळलेले पदार्थ कमी करणं, साखर टाळणं, भरपूर पाणी पिणं आणि पुरेशी झोप घेणं या गोष्टी अत्यंत आवश्यक आहेत. स्मोकिंग आणि अल्कोहोलपासून दूर राहणं हे देखील महत्त्वाचं आहे. कारण Lifestyle सुधारला की शरीरही साथ देतं.
ABCD मंत्र : आयुष्य सुलभ करणारा मंत्र
हे ABCD चार टप्पे केवळ तपासण्या नाहीत, तर आपल्या संपूर्ण आयुष्यशैलीत बदल घडवणारे मार्ग आहेत. डॉक्टर सांगतात की जर एखाद्या डायबिटीज रुग्णाने हे सर्व नियम काटेकोरपणे पाळले, तर तो इतर कोणत्याही निरोगी व्यक्तीसारखं जीवन जगू शकतो. त्यामुळे ही जबाबदारी स्वतःवर घेऊन आपल्या आरोग्याकडे सजगपणे पाहणं ही काळाची गरज आहे.
